Da li anglosaksonska antiruska politika živi još samo u Londonu?

Prošlog vikenda lideri brojnih država Zapada, na poziv premijera Ujedinjenog Kraljevstva Keira Starmera, došli su u London sa namjerom da pronađu odgovor na rusku agresiju na Ukrajinu, nakon što je američki predsjednik Donald Trump povukao niz neočekivanih poteza.

Foto: Premijer Ujedinjenog Kraljevstva Sir Keir Starmer, okružen ukrajinskim predsjednikom Volodimirom Zelenskijem (desno) i francuskim predsjednikom Emmanuelom Macronom (lijevo), na samitu evropskih lidera u Londonu.

Od kraja Drugog svjetskog rata Sjedinjene Američke Države su udarna pesnica anglosaksonske i politike Zapada. Od tada pa do ove godine Washington je bio mjesto gdje se kovala politika koja je, jednostavno rečeno, trebala da uticaj Moskve izvan Rusije smanji na najmanju moguću mjeru.

Do raspada SSSR-a težište te politike se mijenjalo. U prvim godinama poslije Drugog svjetskog rata akcenat se stavljao na Evropu i radilo se o tome da ruski tenkovi iz istočne i centralne Evrope ne prodru do Atlantika. Kako su godine odmicale, gotovo čitav svijet je postao mjesto sukoba kapitalizma i komunizma, Washingtona i Moskve, a Evropu je dijelila „gvozdena zavjesa“.

Istok Evrope i London

Posljednjih godina stvari se mijenjaju. Dio svjetske pozornice preuzela je Kina, a neka stara ruska uporišta (na primjer Varšava ili Prag) trajno su promijenila stranu. Međutim, na ruskim granicama počela je drama koja već desetak godina Moskvu i Zapad drži na suprotnim stranama.

Ruska agresija na Ukrajinu u februaru 2022. nastavak je rata sa istoka te države i aneksije Krima 2014. godine. Sada su u igri i druge stvari, jer je Trump uzdrmao savezničke odnose na Zapadu. Pojednostavljeno rečeno, Trump ideji obuzdavanja Rusije ne daje pretjeranu pažnju, jer namjerava da se bavi Kinom, kao što je to radio u svom prvom mandatu.

Ali zvanični London ima drugačije planove. Svaki pokušaj Rusije da prodre ka evropskim toplim morima i ka centralnom dijelu kontinenta u Londonu pali alarme za uzbunu. A kada bi London pokušao da uticaj širi ka ruskim granicama, Moskva bi odgovarala žestoko, što je posljednja osjetila Ukrajina u namjeri da se približi NATO-u i distancira od Rusije.

Historija odnosa Londona i Moskve obilježila je neke od najvažnijih procesa u Evropi, pa su dvije prijestolnice ratovale direktno i preko posrednika, pomagale rivale na štetu druge strane, a nekada su zajednički crtali zone uticaja. Ni savezništa u ratovima protiv trećih država nisu promijenila postavku da London i Moskva geopolitičke planove suprotne strane smatraju opasnošću.

Od početka rata u Ukrajini London je na strani Kijeva. London izdvaja ogromna sredstva za ukrajinsku vojsku, šalje oružje, obučava ukrajinske trupe, vrši diplomatski pritisak na Rusiju...

Moskva to nije zaboravila. Ruski propagandisti više su puta ponovili da u slučaju rata između NATO-a i Rusije prvo treba gađati London, a ruski mediji su pokazivali simulacije nuklearnog udara na britansko ostrvo, aktiviranja bombi koje bi izazvale cunami i zbrisale britanske gradove, dovodili u pitanje sposobnost britanske vojske...

Možda najveća uvreda za London je javni apel Moskve prema Washingtonu da oni dogovore mir u Ukrajini bez Evropljana, posebno ističući bez Britanaca. U tim ruskim istupima interesima Londona se ne pridaje nikakva važnost, a britansku politiku se gleda kao konfliktnu.

Londonski samit

Pored svih pretrpljenih udaraca i Trumpa koji se koleba, London nije odustao od borbe protiv Rusije. Koliko je ta politika ukorijenjena u britanski politički establišment svjedoči i obraćanje Borisa Johnsona parlamentu nešto prije nego će napustiti premijersku funkciju. Uz savjete koje je dao nasljednicima kako da vode državu, posebno je naglasio da ne smiju ostaviti Ukrajinu.

Nedjeljni samit bio je potvrda da se i laburisti drže uputa konzervativca Johnsona. Britanci kao majstori protokola pazili su na najsitnije detalje, od davanja podrške ukrajinskom predsjedniku Volodimiru Zelenskom, nakon svađe sa Trumpom u Bijeloj kući, do dočeka i rasporeda za one koji su bili pozvani na samit. „Koalicija voljnih“ bila je okupljena na dvije strane stola, a između njih kao predsjedavajući sjedili su Starmer, Zelenski i francuski predsjednik Emmanuel Macron.

Koliko je Ukrajina važna Londonu pokazuju i Starmerove riječi da se ovo događa „jednom u generaciji“, a svu težinu problema sažeo je jednom upečatljivom izjavom poljski premijer Donald Tusk – „To je paradoks, poslušajte kako to zvuči: 500 miliona Evropljana moli 300 miliona Amerikanaca da ih zaštite od 140 miliona Rusa. Ako znaš brojati - računaj na sebe!“

Sa samita je poručeno da se Kijev neće predati Rusiji i da će prisutni pomagati u toj borbi, iako se mnogi nisu obavezali kako bi ta pomoć mogla izgledati. Na neformalnom sastanku prisustvovali su, pored pomenutih predsjedavajućih i poljskog premijera, šefovi država i vlada Italije, Njemačke, Španije, Norveške, Finske, Švedske, Danske, Rumunije, Češke, Nizozemske, Kanade, šefovi Evropske unije, generalni sekretar NATO-a i turski šef diplomatije.

Starmer i Macron tvrde da mir u Ukrajini nije moguć bez učešća Kijeva i Evrope i od Trumpa traže da ih dovede za sto sa Rusima. Zauzvrat, Ujedinjeno Kraljevstvo i Francuska će pokušati preuzeti dio tereta odbrane Ukrajine, oslanjajući se na evropske kapacitete.

„Danas smo na historijskoj prekretnici“, poručio je Starmer iz Londona, objašnjavajući da „Evropa mora preuzeti teret“ i onda dobiti podršku Sjedinjenih Država. Drugim riječima, nastaviti politiku koju je osmislila administracija Josepha Bidena, a za koju Trump nema vremena. Trumpovi apeli da se Evropa počne naoružavati dolaze do evropskih lidera, ali ne dovoljno brzo.

U januaru je Tusk poručio da je „vrijeme komfora gotovo“ i pozvao Evropljanje da ojačaju svoje vojne kapacitete. Tusk je jedan od evropskih lidera koji je precizno sumirao evropske probleme i ukazao kuda bi se kontinent trebao kretati ako želi ojačati u odnosu na Rusiju. Iz Londona, sa pomenutog samita, on je poručio da Evropa i Ukrajina imaju 2,6 miliona vojnika naspram 1,1 ruskih, da Evropljani imaju 2.091 borbenih aviona a Rusi 1.224, te da Evropljani imaju 14.400 komada artiljerije naspram 5.157 ruskih. Drugim riječima, kvantitet je na strani Evrope.

Ali bitnije od ovih brojeva jeste pomenuto Tuskovo razmišljanje o „paradoksu“ da 500 miliona Evropljana traži zaštitu od 300 miliona Amerikanaca protiv 140 miliona Rusa. Kako je Evropa došla u tu situaciju i ko je za to kriv najvažnije je pitanje. Ako Tusk ili Starmer znaju odgovor, onda će vjerovatno pronaći i način da Evropa ojača. Do tada će i najbolja namjera Londona da pomogne Kijevu zavisiti od volje i snage Washingtona i jedinstva Evropljana u strahu od Rusije.

Tekst je ranije objavljen na portalu nap.ba.

---