Više od mjesec dana Bashar al-Assad ne upravlja Sirijom. Vlast je preuzeo Ahmed al-Sharaa, bivši pripanik ISIL-a i Al-Qaede. Velike sile mu zbog toga nisu okrenule leđa. Posebno je zanimljivo kako se neke evropske sile odnose prema čovjeku koji je donedavno bio na američkoj potjernici, a njegova glava bila ucijenjena na deset miliona dolara.
Ahmed al-Sharaa, poznat i kao Abu Mohammed al-Golani, vjerovatno nije ni slutio da će ga put kroz Al-Qaedu, ISIL, američki zatvor u Iraku, Hayat Tahrir al-Sham (HTS), rat protiv Kurda, (pro)iranskih šiitskih milicija, vojske Iraka, Rusije, Irana i Sirije... dovesti na vlast u Damasku.
Vođa HTS-a danas je vladar Sirije, isključujući dijelove gdje su kurdske i strane (američke, turske, ruske, izraelske) trupe. To će mu izgleda biti dovoljno da preuzme funkcije međunarodno priznate vlade u Damasku. Zapad ne gleda u njegovu prošlost, već želi ostvariti svoje interese.
Pragmatični al-Sharaa
Probijanje leda u posjećivanju šefa HTS-a obavili su Amerikanci. Pomoćnica američkog državnog sekretara Barbara Leaf razgovor s njim u Damasku prije dvadesetak dana opisala je kao „veoma produktivan“, dodajući da je al-Sharaa „pragmatičan“, da bi ga nakon toga Washington skinuo sa potjernice.
Sastanak sa čovjekom čiju organizaciju Washington označava terorističkom nije iznenađenje - velike sile često svoj interes stave ispred svih principa za koje se zalažu. U Damasku su boravili i turski, katarski i drugi arapski zvaničnici, koji su podržavali svrgavanje Assada. Svi oni od novog sirijskog vođe očekuju ustupke i zauzvrat nude pomoć, investicije i obnovu srušene države. Novi sirijski ministar vanjskih poslova imao je i mini turneju, pa su obavljeni razgovori sa zvaničnicima Jordana, Saudijske Arabije, Ujedinjenih Arapskih Emirata...
Red je došao i na vodeće sile Evropske unije, iako one izuzev Francuske, imaju mali uticaj na Bliski istok. U Damask su prošle sedmice otišli njemačka šefica diplomatije Annalena Baerbock i njen francuski kolega Jean-Noël Barrot. Sa Baerbock domaćini se nisu rukovali, ali su je srdačno primili. Prema najavama, u posjetu Damasku ide i šef italijanske diplomatije. To je vjerovatno najava priznavanja nove sirijske vlade od strane evropskih sila.
Nekoliko dana prije te posjete šefica diplomatije Evropske unije Kaja Kallas je rekla da bi Brisel trebao ublažiti sankcije Siriji, jer je do tada HTS „govorio prave stvari“ i da od njih očekuju djela, te da se oslobode ruskog uticaja zatvaranjem ruskih vojnih baza u Siriji.
Predsjednica Evropske komisije Ursula von der Leyen bila je potpuno otvorena. „Sada moramo intenzivirati naše direktno angažovanje sa HTS-om i drugim frakcijama“, rekla je poslije sastanka u Ankari polovinom decembra sa turskim predsjednikom Recepom Tayyipom Erdoganom.
Posjete njemačkih i francuskih diplomata praćene su sa velikim interesovanjem širom Bliskog istoka. Vlast u Damasku traži ukidanje sankcija Zapada i pomoć u obnovi zemlje, a zauzvrat se traži, barem formalno, da se poštuju ljudska i manjinska prava te da se suzbiju terorističke prijetnje.
Evropske brige i planovi
Ali evropske sile imaju na umu druge stvari i pitanje demokratije najmanje je važno u perspektivi, iako je kratkoročno važan imidž vlasti u Damasku. Evropljani žele razgovarati o energentima, zatim o sigurnosti Izraela, poziciji Irana i Rusije, te na kraju o povratku sirijskih izbjeglica.
Evropljane brine to što uticaj Ankare na Bliskom istoku raste, dok se Turska pretvara u energetsko čvorište za energente iz Rusije, Azerbejdžana, Iraka i u budućnosti možda iz Sirije, Katara i Libije. Nezavisna politika Ankare brine Brisel, jer je očito da Erdogan igra u skladu sa interesima Turske. Svako dalje jačanje na Bliskom istoku daje mu dodatnu snagu.
Ako bi nova sirijska vlast igrala nezavisniju ulogu u odnosu na Ankaru, onda bi se Brisel mogao nadati da će ublažiti energetsku zavisnost od Turske. Naime, dio evropskih država prirodni gas dobija Turskim tokom, koji je postao posebno važan za Evropljane i Rusiju nakon što je Ukrajina odlučila prekinuti isporuke preko svoje teritorije.
Zatim, evropske sile od nove vlasti u Damasku očekuju da ostave Izrael na miru i iz Sirije potisnu Rusiju i Iran, što bi posljedično u slučaju Teherana značilo slabljenje Hezbollaha u Libanu, u državi u kojoj Francuska ima snažan uticaj i dugoročne interese. Protjerivanje Irana iz Sirije tražila je i Barbara Leaf, rekavši poslije sastanka u Damasku da „ako ću suditi po ovome danas, Iran neće imati nikakvu ulogu i ne bi trebao.“
Na koncu, tu je i pitanje sirijskih izbjeglica i migranata. Pitanje ilegalnih migracija postaje sve važnije političko pitanje u mnogim državama Zapada, pa stranke koje se tome protive jačaju od izbora do izbora. Trend promjene migrantske politike počeo je prije Assadovog pada.
(Ne)stabilnost Sirije i evropskih vlada
Da bi gorenavedeni planovi bili realizovani potrebno je osigurati stabilnost Sirije na neki period i istovremeno popravljati njenu ekonomsku poziciju. Al-Sharaa je krajem decembra rekao da će nova vlast raditi na stabilizaciji prilika u Siriji i da će promjene Sirijci moći osjetiti za oko godinu dana, ali da bi izbori mogli biti održani tek za četiri godine.
Tu stabilnost njemačke vlasti su već prepoznale. Vlada je ove sedmice objavila plan povratka izbjeglica iz Sirije, jer zemlju smatraju sigurnijom nakon Assadovog pada. Prije nekoliko sedmica Njemačka je obustavila obradu zahtjeva Sirijaca za azil.
Agencije navode da u Njemačkoj ima oko 975 hiljada sirijskih izbjeglica, a njih oko 300 hiljada boravi po osnovu ratnog stanja. Boravak će biti uskraćen kada vlada procijeni da je u Siriji uspostavljen mir, a u Njemačkoj će moći ostati oni koji imaju posao, govore njemački jezik ili se obrazuju. Oni koji izraze želju za povratak u Siriju biće subvencionisani od njemačkih vlasti. Kako se u Njemačkoj krajem februara održavaju izbori, vjeruje se da će plan do tada dati rezultate. U protivnom, oni koji se opiru migracijama mogli bi dobiti dodatnu popularnost.
U drugim evropskim državama ovaj recpet bi mogao biti prepisan, a turske vlasti već rade na povratku miliona Sirijaca koje su godinama zbrinjavali.
Brzo djelovanje Brisela, Pariza i Berlina je novost. Ti centri moći često bi hvatali priključak za Washingtonom očekujući da najveća svjetska sila predvodi saveznike. Posljednjih mjeseci, vjerovatno i u strahu od neizvjesnosti sa novoizabranim američkim predsjednikom Donaldom Trumpom, Evropljani djeluju odlučnije.
Promjena vlasti u Damasku i crtanje novih zona uticaja na Bliskom istoku razdrmalo je stare evropske sile, iako je to došlo na samom kraju mandata aktuelnih vlada Francuske i Njemačke. Za razliku od njih, novi saziv u organima Evropske unije je tek počeo i čini se da ima plan.
Tekst je ranije objavljen na portalu nap.ba.
Commentaires